Skipting eftirlauna milli maka
Oft hefur fólk í hjónabandi eða sambúð átt mismikinn kost á að ávinna sér lífeyrisréttindi yfir ævina. Annar aðili hefur þá verið virkur á vinnumarkaði á meðan hinn aðilinn hefur verið óvirkur að einhverju eða öllu leyti. Við slíkar aðstæður getur skapast ójafnvægi í lífeyrisréttindum milli aðila.
Til að bregðast við þessu býðst sjóðfélögum íslenskra lífeyrissjóða í hjúskap, óvígðri sambúð eða staðfestri samvist upp á tvo kosti til að jafna stöðu sambúðaraðila. Annars vegar er boðið upp á að skipta eftirlaunaréttindum og hins vegar eftirlaunagreiðslum. Þetta eru tvær ólíkar aðgerðir og er mikilvægt að kanna áhrif þeirra vel áður en tekin er ákvörðun um hvað henti hverjum og einum.
Munur á skiptingu réttinda og greiðslna milli maka
| Skipting eftirlaunaréttinda | Skipting eftirlaunagreiðslna | |
| Hvenær er hægt að sækja um? | Fyrir töku eftirlauna og fyrir 65 ára aldur | Hvenær sem er |
| Hverju er skipt? | Réttindum meðan aðilar voru/verða í sambúð. Tvenns konar skipting er framkvæmanleg: • Skipting framtíðarréttinda • Skipting áunninna réttinda |
Heildareftirlaunagreiðslum óháð sambúðartíma |
| Hvað gerist við andlát? | Eftirlifandi maki heldur réttindum ævilangt samkvæmt samningi um skiptingu | Eftirlifandi maki fær aftur 100% sinna greiðslna, greiðslur hins látna falla niður |
| Hvað þarf til að fella niður samning um skiptingu? | Samþykki beggja aðila og allra lífeyrissjóða þarf til að afturkalla framtíðarskiptingu. Skiptingu sem hefur þegar átt sér stað er að jafnaði ekki hægt að afturkalla. | Einhliða ákvörðun annars hvors sambúðaraðila |
| Má ég vera byrjuð/aður að taka eftirlaun við umsókn? | Nei, möguleiki á skiptingu réttinda fellur niður ef annar maki eða báðir hafa hafið töku eftirlauna hjá einhverjum lífeyrissjóði | Já |
| Þarf að skila inn heilbrigðisvottorði til að sækja um? | Já | Nei |
Nánar um muninn á skiptingu eftirlaunaréttinda og eftirlaunagreiðslna
Eins og sjá má til töflunni hér fyrir ofan er ákveðinn grundvallarmunur á þessum tveimur aðferðum við skiptingu milli maka. Skipting réttinda er í raun talsvert víðtækari aðgerð, því hún gildir ævilangt fyrir báða aðila. Þ.e., þegar annar sambúðaraðilinn fellur frá heldur hinn aðilinn þeim réttindum sem hinn látni hafði eftirlátið honum, en fær ekki til baka þau réttindi sem hann hafði eftirlátið hinum látna.
Þessu er hins vegar öfugt farið við skiptingu eftirlaunagreiðslna. Við andlát falla greiðslur hins látna niður en eftirlifandi maki fær aftur 100% sinna eigin greiðslna.
Þessi grundvallarmunur þýðir jafnframt að strangari skilyrði eru fyrir skiptingu eftirlaunaréttinda en fyrir skiptingu eftirlaunagreiðslna.